ROZWÓJ TERYTORIALNY PAŃSTWA RZYMSKIEGO

Pyrrus

Podbój Półwyspu Apenińskiego przez Rzymian - pierwszy etap podbojów Rzymu
Nie znamy daty rozpoczęcia, ale kończy się w 264 r.p.n.e.
Największe wojny Rzymianie stoczyli z Samnikami. Drugim poważnym konkurentem było miasto-państwo Tarent. Ludy Półwyspu Apenińskiego uzyskali pomoc od króla Epiru - Pyrrusa, który w jednej z wojen zyskał zwycięstwo dużymi kosztami, więc faktycznie zakończyło się klęską. Od tego pochodzi frazeologizm pyrrusowe zwycięstwo - zwycięstwo osiągnięte taką ilością sił i środków, że kończy się klęską.
Pyrrus ostatecznie poniósł klęskę w 275 r.p.n.e. w bitwie pod Benewentem. W konsekwencji utracił wszystkie miasta-państwa greckie w Italii.

Wojny punickie - wojny pomiędzy Rzymem a Kartaginą (punickie, ponieważ Rzymianie nazywali Kartagińczyków Punijczykami).

Kartagina - bardzo bogate miasto założone przez Fenicjan (mistrzów handlu i obrotu pieniądzem), konkurent Rzymu w basenie Morza Śródziemnego. 

Scypion Afrykański

Hannibal

a) pierwsza wojna w 264-241 r.p.n.e.
bardzo mało o niej wiadomo; jedne informacje: w jej wyniku Kartagina poniosła straty terytorialne - strata Sycylii
b) druga wojna w 218-201 r.p.n.e.
- najbardziej zbadana i najbardziej znana
- Rzymianom pali się grunt pod nogami
- dowództwo Kartaginy ma Hannibal; trasa jego marszu: wybrzeże Hiszpanii, Pireneje, rzeka Rodan, przemarsz przez Alpy i pod Kannami; odnosi zwycięstwo nad Rzymianami
- Hannibal ante portas - Hannibal u bram Rzymu; oznacza stan zagrożenia
Rzymianie przestraszyli się bliskości Hannibala do ich miasta, dlatego wysyłają wojska do Kartaginy. Dowódcą jest Scypion Afrykański. Twierdzą, że dzięki temu Hannibal będzie musiał wycofać się z Półwyspu Apenińskiego, by bronić swojego miasta. Przynosi to spodziewany efekt. W 202 r.p.n.e. Rzymianie pokonują Kartagińczyków pod Zamą. Kończy to wojnę pokojem. W konsekwencji Kartagińczycy utracili wybrzeża Hiszpanii i flotę morską. Wydawałoby się, że nie zdołają się podnieść. Wojny te dały w kość Rzymianom, nie dawały im spokoju. Symbolem tego był rzymski polityk Katon. Miał on zwyczaj wygłaszać bardzo długie przemówienia w senacie i niezależnie, na jaki temat mówił, zawsze kończył słowami: "a poza tym uważam, że należy zburzyć Kartaginę", dlatego doszło do...
c) ... trzeciej wojny w 149-146 r.p.n.e.
Rzymianie udali się do samej Kartaginy i odnieśli zwycięstwo. Okrutnie mszczą się na Kartaginie, która zostaje zburzona, a mieszkańców sprzedano do niewoli. Na zajętym terenie utworzyli prowincję o nazwie Afryka.

prowincja - tereny podbite przez Rzymian, zazwyczaj tereny zamorskie, a nie na terenie Italii; nie mogli mieć stałej armii, ludność płaciła podatki, które zbierali ludzie, którzy wydzierżawili sobie stanowisko pobierania podatków (tzw. publikanie) by jak najszybciej się wzbogacić - okradali państwo, krytykował to Juliusz Cezar (mówił, że to zdzierstwo)

Powstanie Imperium Romanum
a) prowincje przyłączone do 44 r.p.n.e. - okres republiki
- Galia (Francja)
- Dalmacja (Chorwacja)
- Macedonia (Bośnia, Hercegowina, Serbia)
- Numidia (Algieria)
- Afryka Prokonsularna (Libia)
- Cyrenajka (północno-wschodnia Libia)
- Fenicja (Liban)
- Syria ( Syria)
- Cypr (Cypr)
- Akwitania (południowa Francja)
- Hiszpania Tarrakonska (północna, północno-wschodnia, wschodnia Hiszpania)
- Betyka (południowa Hiszpania)
- Luzytania (zachodnia Hiszpania)
- Korsyka (Korsyka)
- Sardynia (Sardynia)
- Sycylia (Sycylia)
- Epir (północno-zachodnia Grecja)
- Achaja (południowo-zachodnia Grecja)
- Bitynia-Pont (północna Turcja-
- Kreta (Kreta)
b) prowincje przyłączone po 44 r.p.n.e. - okres cesarstwa
- Brytania (Wielka Brytania)
- Egipt (Egipt)
- Kapadocja (Turcja)
- Tracja (Bułgaria)
- Dalmacja (Chorwacja)
- Arabia (Izrael)
- Mauretania Cezarensis (Algieria)
- Mauretania Tingitana (Maroko)
- Alpy (Alpy)
- Norikum (Austria)
- Panonia (Węgry)
- Dacja (Rumunia)
- Syria (Syria) 

Rzeka Łaba w Niemczech to rzeka graniczna między lepiej i gorzej rozwiniętą Europą (Rzymianie nie przeszli przez nią).