FEUDALIZM

Feudalizm - ustrój społeczno-gospodarczy, w którym dominowała wielką własność ziemska, dająca feudałom władzę nad chłopami, którzy utrzymywali ich i dostarczali dochodów.

W całej historii świata Karol Marks wyróżnił pięć wielkich formacji społeczno-gospodarczych:
- wspólnota pierwotna - forma organizacji społecznej poprzedzająca powstanie państwowości; oparta była na wspólnej własności ziemi i częściowo narzędzi pracy oraz na obowiązku pracy, której produkt dzielono pomiędzy członków proporcjonalnie do potrzeb; brak własności
- niewolnictwo - forma społeczna, powstała na gruncie rozwoju wspólnoty pierwotnej, wyodrębniona na podstawie charakterystycznego sposobu produkcji, w którym środki produkcji i posługujący się nimi należeli do właściciela niewolników (trwało całą starożytność); niewolnicza praca na rzecz swoich panów
- feudalizm trwający całe średniowiecze
- kapitalizm - ustrój społeczno-gospodarczy, w którym przeważa kapitał prywatny i wolna przedsiębiorczość
- komunizm/socjalizm - rewolucyjną ideologia klasy robotniczej głosząca program całkowitego zniesienia prywatnej własności, obalenia kapitalizmu, zbudowania społeczeństwa bezklasowego.

Marks wyodrębnił klasy antagonistyczne, które walczyły ze sobą:
- chłopi - pracują na ziemiach feudałów i dostarczają im dochody
- feudałowie - właściciele ziemi.

Wyróżniamy dwa rodzaje stosunków:
- feudalne -> pan - chłop

Układ ten był zazwyczaj dziedziczny. Renta zależała od układu.

- lenne -> feudał - feudał
Nie wszyscy feudałowie byli sobie równi. Drabina feudalna przypomina kształtem piramidę.

Suzeren - najwyższy pan feudalny w państwie (władca), który nie miał nad sobą nikogo, a cały teren należał do niego; dawał wasalom ziemię z chłopami jako wynagrodzenie za posłuszeństwo i świadczone usługi.

Zawierają ze sobą układ/pakt/stosunek lenny, który zwykle jest dziedziczny. Mógł zostać zerwany, gdy wasal albo senior nie dotrzymuje warunków. Sprawa konfliktowała się, gdy jeden wasal miał dwóch seniorów, którzy zaczęli ze sobą walczyć - musiał wybrać silniejszego. Dlatego Kościół wprowadził Pokój Boży, który zabraniał wojen domowych od środy wieczorem do poniedziałku rano.

Świadczenia podstawowe:

 

Świadczenia dodatkowe:
- wykupienie seniora z niewoli
- ufundowanie córce seniora wesela
- ufundowanie synowi seniora pasowania na rycerza.

Kontrakt lenny/komendacja/akt komendacji
Zawierano go podczas uroczystości zwanej hołdem lennym. Obecny był senior i wasal. Dotyczy osób świeckich i duchownych (np. król nadawał ziemię biskupom). Była to uroczystość z bardzo dużą oprawą religijną. Najważniejsza była inwestytura (część hołdu lennego, podczas którego następuje nadanie ziemi). Toczył o nią spór cesarz i biskup. Ziemię przekazywano w formie symbolicznej. Jeśli lennikiem była:
- osoba świecka, to otrzymywała włócznię lub chorągiew
- osoba duchowna, to otrzymywała pierścień lub pastorał.
Cesarz i biskup kłócili się o zależność biskupa: czy to od papieża czy cesarza.
Wyrazem oddania, posłuszności, lojalności lennika wobec pana było włożenie złożonych rąk wasala w dłonie seniora.

W Europie Zachodniej kontynentalnej (np. Francja) przyjęła się zasada, że "wasal mojego wasala nie jest moim wasalem", czyli nie wszyscy byli poddanymi króla. Król np. w czasie wojny mógł nakazać swoim wasalom o stawienie się na nią, ale nie mógł prosić o to wasali swoich wasali.

Natomiast w Anglii obowiązywała zasada, że "wasal mojego wasala jest moim wasalem". Oznaczało to większą centralizację władzy. Król mógł zwrócić się do wasali na dowolnym szczeblu, każdemu mógł nakazać wstawiennictwo na wojnę.