SYTUACJA WEWNĘTRZNA W POLSCE W XVII WIEKU

Oligarchia magnacka
Do władzy doszły najbogatsze i najbardziej wpływowe rody: Wiśniowieccy, Potoccy, Zamoyscy, Czartoryscy, Radziwiłłowie i Lubomirscy.
Szlachta uzależniał się od magnatów tworząc klientelę (grupa szlachty, która uzależniona była od konkretnego rodu lub magnata). Magnaci dysponowali tą szlachtą na Sejmikach Ziemskich i Sejmie Walnym.
Majątki magnatów były ogromne, większe niż teren niejednego państwa europejskiego (do 1 mln ha). Dany magnat posiadał wielu poddanych chłopów, byli właścicielami wsi i prywatnych miast.
Magnaci posiadali całe miasta lub część miasta królewskiego - jurydyki.
Magnaci, aby chronić swoje majątki i by nie uległy podziałom, wprowadzili w XVII w. tzw. ordynację (majątek, który nie podlegał podziału, sprzedaży itp.). Ordynację podejmował zawsze najstarszy syn.
Magnaci próbowali wprowadzić tryb życia podobny do życia królów. Nazywano ich królewiętami. Utrzymywali dwory, które były odwzorowaniem dworu królewskiego. Posiadali urzędników, wojsko prywatne (niekoniecznie polskie, np. Radziwiłł miał wojsko szkockie). Utrzymywali własnych dyplomatów, prowadzili mikro politykę zagraniczną (próba odzyskania Mołdawii). Pobierali cło na swoich granicach. Walczyło z tym państwo, bo utrudniało handel.

Panowanie Zygmunta III Wazy (1587-1632 r.)

Zygmunt III Waza

Część magnatów opowiedziała się za Maksymilianem Habsburgiem. Druga część chciała Zygmunta III Wazę, bo jego matka była Jagiellonką, a on katolikiem.
Habsburgowie obiecywali dużo pieniędzy i urzędów. O sukcesie zdecydowały wojny między dwoma kandydatami.
Przez 6 lat Polska miała unię personalną ze Szwecją (1592-1598 r.). W 1598 r. Szwecja zdetronizowała Zygmunta III Wazę na rzecz jego wuja (wszyscy Wazowie oprócz Zygmunta byli protestantami). Nigdy się z tym nie pogodził (większą wagę przywiązywał do tronu szwedzkiego). Chciał przehandlować koronę Habsburgom. Prowadził agresywną politykę zagraniczną i dążył do wzmocnienia władzy królewskiej.
W 1596 r. król przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy.
Próbując rozszerzyć kompetencje króla, doprowadził do buntu szlachty. W latach 1606-1607 nastąpił rokosz Zebrzydowskiego na czele z Mikołajem Zebrzydowskim. Była to krwawa wojna domowa. Rokoszani zostali pokonani, ale król musiał zrezygnować z dalszych działań wzmocnienia władzy.
Nawet przygotowano zamach na niego. Zranili go. Królobójcę, Piekarskiego, torturowano.
Zygmunt III Waza miał dobre stosunki z Habsburgami. Miał nawet dwie żony Habsburżanki. Złą stroną tych kontaktów było przejęcie władzy w Prusach Książęcych przez brandenburską linie Hohenzollrenów w 1618 r.

Władysław IV Waza

Rządy Władysława IV i Jana Kazimierza - synów Zygmunta III Waży

Władysław IV panował tylko 16 lat (1632-1648 r.). Był królem bardzo chorowitym. Jego panowanie to przede wszystkim wojny. Posługiwał się tytułem króla Szwecji, bardzo chciał odzyskać ten tron. Próbował wzmocnić władzę królewską, ale zrezygnował po sprzeciwie magnatów.
Nastąpił okres, w którym nasilały się niekorzystne tendencje - koniec tolerancji religijnej, prześladowania (wydanie Arian).

Jan Kazimierz

Maria Ludwika

Gdy zmarł podczas przygotowań do wojny z Turcją, władzę objął Jan Kazimierz. Przejął w spadku koronę i żonę brata, Marię Ludwikę. Był kardynałem. Władza go nie interesowała. Wolał romanse. Rządy sprawowała jego żona. Było to jej pasją.

W 1652 r. miało.miejsce pierwsze zerwanie Sejmu. Jan Kazimierz próbował przeprowadzić pewne reformy za namową Marii Ludwiki. Nastąpił sprzeciw magnatów i rokosz Lubomirskiego w 1665-1666 r.

Po śmierci Marii Ludwiki popadł w depresję i w 1668 r. abdykował.

Zniechęcona szlachta do królów elekcyjnych, wybrała na tron Piasta Michała Korybut-Wiśniowieckiego. 

Michał Korybut-Wiśniowiecki

Był straszenie nieudolnym władcą. Zmarł w wieku około 26 lat. Zablokowało to drogę Sobieskiemu do władzy.