POLITYKA ZAGRANICZNA JAGIELLONÓW W XV WIEKU

Wojna trzynastoletnia z Zakonem Krzyżackim
a) przyczyny:
- niezadowolenie mieszkańców Pomorza Gdańskiego, Ziemi Chełmińskiej, Prus z rządów Krzyżaków (byli brutalni, ściągali bezwzględne podatki)
- ludność, zwłaszcza polska, bardzo cierpiała i próbowała się Krzyżakom przeciwdziałać, tworząc organizacje (np. Związek Jaszczurczy)
- w 1440 r. powstał Związek Pruski (szlachta i mieszczaństwo polskie spod rządów Krzyżaków). Buntowali się, za co spotkała ich klątwa ze strony papieża i potępienie cesarza niemieckiego. Jego przedstawiciele zwrócili się do Kazimierza Jagiellończyka, aby przyłączył Prusy do Polski. W 1454 r. Kazimierz Jagiellończyk wydał akt inkorporacji Prus do Polski

b) przebieg działań wojennych:
Szlachta nie miała ochoty do walk z Krzyżakami. Kazimierz Jagiellończyk, aby zachęcić ich do walki, wydał kolejny przywilej. Był to najważniejszy przywilej z punktu widzenia powstania sejmu.

Sejmik Ziemski - lokalny sejmik, który wybierał delegatów na Sejm Walny. Jego przedstawiciele przyjeżdżali do określonego miejsca co jakiś czas, aby głosować

I ETAP
Nie miał konkretnego przebiegu. Większość zamków była w rękach Krzyżaków. Bitwy były przez wojska polskie przegrane. Największa bitwa pod Chojnicami odbyła się 18.09.1454 r.
II ETAP
Zaczął się od wygranej wojsk polskich w bitwie pod Świecinem 17.09.1462 r.
Drugie wielkie zwycięstwo odbyło się na morzu nad Zalewem Wiślanym 15.09.1463 r. Polacy nie mieli swojej floty. Było to zwycięstwo miast portowych: Elbląg, Gdańsk.

c) II pokój toruński podpisany w 1466 r.
Polska zdobyła Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską, Warmię (w mniejszym stopniu zgermanizowaną) i Ziemię Michałowską. Od tej pory miasta te nosiły nazwę Prus Królewskich (nie używali tego określenia do Warmii).
Malbork, który znalazł się w granicach polskich, został wykupiony od załogi czeskiej, która tego zamku broniła (sprzedali go, bo Krzyżacy im nie płacili).
Przenieśli stolicę do Królewca.
Od tej pory państwo krzyżackie było lennem polskim:
- płacenie trybutu
- hołd lenny
- lojalność i posłuszność
- pomoc w walce, gdyby król sobie tego zażyczył.
Za ten pokój papież rzucił klątwę na cały polski naród, która nigdy nie została zdjęta.

Próba odzyskania Mołdawii przez Jana Olbrachta
Od 1387 r. Hospodarstwo Mołdawskie znajdowało się w zależności lennej od Polski (czasem od Turcji). Pod koniec XV w. Hospodarstwo Mołdawskie złożyło hołd lenny władcy Turcji, więc Jan Olbracht postanowił ją odzyskać.
Wyprawa do Mołdawii okazała się tragiczną pomyłką - klęska, rzeź polskiej szlachty.
Polska straciła Mołdawię na zawsze.

Ostatnia wojna z Zakonem Krzyżackim

Albrecht Hohenzollern

Do początku XVI w. panował pokój. Potem Krzyżacy zaczęli się emancypować, co wspierał fakt, że Wielkim Mistrzem został Albrecht Hohenzollern. Sytuację komplikował fakt, że był siostrzeńcem Zygmunta I Starego, który był zbyt miękki dla niego.
Albrecht Hohenzollern zaczął knuć przeciwko Polsce, szukał sojuszników, prowadził podejrzaną politykę zagraniczną.
Zygmunt I Stary zdecydował się na wojnę prewencyjną/zapobiegawczą (ma zapobiec wzmocnieniu Zakonu Krzyżackiego) w 1519 r. Wojna przebiegała na zasadzie bronienia twierdz (zamek w Olsztynie broniący przez Mikołaja Kopernika). Skończyła się rozejmem w 1521 r. Zygmunt I Stary przywiózł dużo dzieł krzyżackich, które zostały przetopione na dzwon na Wawelu.
Do kontynuacji wojny nie doszło, bo Albrecht Hohenzollern zainteresował się głoszeniem Marcina Lutra, przeszedł na luteranizm, rozwiązał Zakon Krzyżacki (sekularyzacja), ożenił się i założył dynastię.
Bona Sforza chciała, by Zygmunt I Stary likwidował Prusy Książęce, ale zgodził się, by to państwo było państwem świeckim. Tak było zapisane w traktacie krakowskim z 1525 r. Było dalej lennem polskim.
Hohenzollernowie rządzili też w Brandenburgii, Nowej Marchii, chcąc zająć Pomorze Gdańskie i Pomorze Zachodnie. Władza miała być dziedziczna.

Hołd Pruski z 1525 r. na rynku w Krakowie
Albrecht Hohenzollern miał:
- być posłusznym lennikiem
- zasiadać w polskim senacie
- pomagać zbrojnie Polsce.
Przez długie lata był symbolem wygranej przez Polskę.

Walka o Dominium Maris Baltici (panowanie na Morzu Bałtyckim) w 2. połowie XVI w.
W walce wzięły udział: Szwecja, Dania, Polska i Rosja. Była to walka o zagarnięcie jak najwięcej wybrzeża Morza Bałtyckiego.
Na początku XVII w. Szwedzi byli najbliżej, a Dania miała najmniejsze szanse.
Polska nie miała floty. Zygmunt August chciał podjąć się jej budowy (rozwiązał to połowicznie). Wzięli piratów (kupców), którzy dysponowali statkami. Król wystawił im listy kaperskie, wynajmując ich.
W 1568 r. powołano Komisję Morską, by czuwała nad całością polityki Polski i króla.

W 1558 r. odbyła się I wojna północna: uderzenie cara Iwana IV Groźnego na Inflanty.
W 1560 r. do wojny przyłączyła się Dania (zajmowali wyspy).
W 1561 r. do wojny dołączyli się Szwedzi. 

Gotthard Kettler

W Inflantach byli rycerze (Zakon Kawalerów Mieczowych). Ostatni Wielki Mistrz podjął decyzję analogiczną do Albrechta Hohenzollerna. Gotthard Kettler rozwiązał Zakon Kawalerów Mieczowych. W 1561 r. w Wilnie podpisał z Polską umowę: część ziem Zakonu Kawalerów Mieczowych została przyłączona do Polski, a część stała się jej lennem. Gotthard Kettler ożenił się, założył dynastię i przeszedł na luteranizm.

Polska nadal walczyła z Danią i Szwecją.
Następnie Polska zjednoczyła się ze Szwecją przeciwko Rosji.
W 1563 r. Zygmunt August w zamian za woskowe udzielenie pomocy, zgodził się dopuścić do dziedziczenia w Prusach Książęcych linię Brandenburską Hohenzollernów, co było głupim posunięciem.

Wojna zakończyła się w 1570 r. pokojem w Szczecinie. W Polsce nic się nie zmieniło. Kurlandia była lennem, a Inflanty zostały przy Polsce.