SĄSIEDZI POLSKI W XVII - XVIII WIEKU

Fryderyk I Hohenzollern

 Prusy (dynastia Hohenzollernów)
Prusy Książęce powstały po likwidacji Zakonu Krzyżackiego na Warmii i Mazurach w 1555 r. (po hołdzie pruskim). Ostatecznie były lennem Polski do 1657 r. (traktaty welawsko-bydgoskie). Rządziła tam dynastia Hohenzollernów.
Królestwo Pruskie powstało w 1701 r. Władcą został Fryderyk I Hohenzollern. Powstało z Brandenburgii i Prus Książęcych, rozdzielonych przez Pomorze Gdańskie za zgodą polskiego króla, Augusta II. Było to typowe państwo absolutne (np. rozbudowana policja, władca rządzi bez parlamentu, kontrola nad prowincjami). Nie było drugiego, tak brutalnego i bardzo zaborczego państwa. Mówiono, że "Prusy to nie państwo, które posiada armię, tylko armia podporządkowała sobie teren". Wszystko było podporządkowane podbojom. Armia była liczebna, wyposażona w nowinki techniczne i bardzo zdyscyplinowana. Przeniosło się to na tryb życia, np.:
- jako pierwsi wprowadzili obowiązek szkolny, niezależnie od stanu społecznego
- w szkołach panował pruski dryl, bo uczyli żołnierze po służbie
- byli wojskowi zostawali urzędnikami
- kultywowali gospodarkę merkantylną
- kultywowali cła zaporowe
- jako jedni z pierwszych wprowadzili zakaz tortur sądowych.
Królestwo Pruskie wprowadzało cechy oświeceniowe (absolutyzm oświecony), bo władcy byli lepiej wykształceni. Wyrazem absolutyzmu było również podporządkowanie Kościoła państwu.

Rosja (dynastia Romanowych)

Piotr I Wielki

 Była krajem bardzo zacofanym gospodarczo i politycznie. Przez wieki trwała w systemie opresyjnym (silna władza).
Lata 1689-1725 to budowa absolutyzmu pod rządami cara Piotra I Wielkiego. Jego podejście do poddanych było okrutne. Miał wizję Rosji jako kraju europejskiego. Wprowadziło to Rosję na tory proeuropejskie.
Piotr I Wielki młodość spędził w krajach wysoko rozwiniętych. Utrzymywał się z tego, co zarobił, a nie jako syn cara. Pracował bardzo ciężko fizycznie (np. w zakładach stolarskich, manufakturach, na statkach). Poznał gruntownie życie ludzi i kraje. Od czasu podróży po Europie myślał, że "Rosję trzeba zmienić, aby stała się bardziej postępowa, czystsza, cywilizowana". Kiedy został carem, idee te zaczął wprowadzać w życie od samej władzy do najmniejsze drobnostki (np. savoir vivre).
Reformy polityczne:
- car rządził sam, nie zwoływał Dumy (Parlamentu)
- podejmował decyzje i korzystał z rad powołanego Senatu Rządzącego (organ doradczy i administracyjny)
- car podporządkował Kościół prawosławny państwu (nikt wcześniej się na to nie odważył)
- podzielił kraj na gubernie
- sam mianował gubernatorów, którzy byli przed nim odpowiedzialni
- rozbudował aparat biurokratyczny.
Reformy armii:
- reorganizacja armii (np. unowocześnił ją w armaty, powstały wyższe uczelnie dla oficerów)
- szlachta zaciągnęła się jako prości żołnierze i dragoni
- ściągnął zagranicznych oficerów
- powiększył siły morskie
- wprowadził coroczny pobór rekrutów do wojska
- rozbudował armię liczebnie
- artyleria.
Reformy obyczajowo-kulturalne:
- nakaz golenia się
- nakaz noszenia krótkiego ubioru na modę francuską
- nakaz podróżowania poddanych, aby upodobnili się do innych ludzi
- ściągał cudzoziemców do swojego państwa
- wprowadzono kalendarz juliański, który obowiązywał do 1918 r.
- uproszczono alfabet
- wydawano pierwsze gazety
- organizacja pierwszych wypraw naukowo-badawczych (np. na Syberię)
- powstają pierwsze muzea i galerie.
Wprowadza gospodarkę merkantylną.
Reformy oświaty:
- przypisanie rzeczy, których poddani powinni się uczyć
- obowiązek szkolny dla chłopców z rodzin szlacheckich (jeżeli jej nie zda, nie może się ożenić)
- powstanie szkół wyższych, akademii nauk.

Pałac Zimowy

Piotr I Wielki nie cierpiał Moskwy, bo była ponura i brzydka. Postanowił wybudować nową stolicę. Na początku XVIII w. rozpoczął budowę miasta Sankt Petersburg na bardzo podmokłych gruntach. Miał tam Pałac Zimowy.
Piotr I Wielki był człowiekiem dziwnym: koszmarny, sadystyczny. Zmarł w wyniku zapalenia płuc ratując majtka przed śmiercią.
Politykę kontynuowała caryca Katarzyna II.

Austria (dynastia Habsburgów)
Jest to najlepszy przykład tzw. absolutyzmu oświeceniowego (pojęcie oznaczające formę absolutyzmu, którego cechą charakterystyczną była ogólna reforma przeprowadzona w duchu idei oświecenia). Najlepszy przykład absolutyzmu oświeceniowego był za panowania:

Maria Teresa

Józef II

- Marii Teresy w latach 1740-1780
- syna Marii Teresy, Józefa II w latach 1780-1790. Wprowadził józefinizm (tolerancja religijna, równe prawa dla Żydów, likwidacja zakonów i świat kościelnych).

Cechy absolutyzmu oświeceniowego:
- monarcha rządzi sam; władcy mówili, że "kierują sami, ale dla dobra społeczeństwa"
- monarcha posiada organ doradczy i administracyjny (w Austrii to Rada Stanu)
- rozbudowana administracja (biurokracja)
- rozwijano gospodarkę merkantylną
- jest to państwo policyjne
- wprowadzono obowiązek szkolny
- rozwój armii (reorganizacja i unowocześnienie)
- król stanowi prawo, ale stoi ponad nim
- zniesiono poddaństwo chłopów (idea oświecenia: naród to nie tylko szlachta i duchowieństwo, ale wszyscy)
- podporządkowano Kościół państwu i zmniejszono jego znaczenie.