POWSTANIE BOHDANA CHMIELNICKIEGO

Jest to powstanie Kozaków na Ukrainie.
Kozacy:
- autochtoniczni mieszkańcy Ukrainy
- wywodzą się z ludności polskiej i rosyjskiej
- było wśród nich bardzo dużo zbiegłych chłopów (uciekali przed naciskiem feudałów), trochę zubożałych mieszczan i szlachty
- byli wyznania prawosławnego
- zorganizowani na wzór wojskowy na czele z atamanami

- ich siedzibą był Sicz
- żyli z rabunku Tatarów krymskich (a Tatarzy napadali na Kozaków), uprawiali ziemię, zbieractwo, myślistwo, łowili ryby
- część Kozaków utrzymywała się ze służby wojskowej. Byli to tzw. Kozacy rejestrowi, którzy wpisani byli do tzw. rejestru (listy), służyli w wojsku jako najemni żołnierze, ale nie było ich dużo. Dawało to stały zarobek i prestiż społeczeństwa.
Między polskimi magnatami (królewiętami) a Kozakami narastała niechęć tworząca powstania.

Bohdan Chmielnicki

Przyczyny powstania Chmielnickiego:
- chęć zmiany Kozaków w chłopów pańszczyźnianych przez magnatów polskich

- chęć przywrócenia praw Kozakom

- czują się niedoceniani

- chęć zwiększenia rejestru

- nie szanowanie religii prawosławnej

- sąsiad Chmielnickiego uwiódł mu żonę, syna i spalił mu gospodę.

Chmielnicki sprzymierzył się z Tatarami, bo wiedział, że sami Kozacy nie dadzą rady.

Przebieg

Powstanie zaczyna się w 1648 r. bitwą nad Żółtymi Wodami przegraną przez Polaków.

Kolejna klęska Polaków to bitwa pod Korsuniem. Do niewoli dostaje się hetman Michał Potocki. Bitwa ta zbiega się w czasie ze śmiercią Władysława IV. Następuje sytuacja dramatyczna - jest bezkrólewie, nie ma hetmana, a Kozacy idą w głąb Polski, mordując i rabując Żydów, Polaków, księża i szlachtę. Nie było nikogo, kto mógłby powstrzymać Kozaków.

Jeremi Wiśniowiecki

Jan Kazimierz

 Do bitwy włącza się Jeremi Wiśniowiecki. Jest to bardzo zdolny człowiek, ale sadysta i okrutnik. Jego pozycja wskazywała na to, że mógł być hetmanem. Zbiera niedobitki wojsk polskich i zamyka ich w twierdzy Zbaraż. Są tam tak długo, aż nie nadejdzie odsiecz.

 Na elekcji wybrano Jana Kazimierza. Zbiera wojsko polskie i idzie do Zbaraża. Dociera w ostatniej chwili.
 Polacy dogadali się z Tatarami, dlatego w 1649 r. w Zborowie podpisano ugodę z Chojnickim i Kozakami. Jej warunki były dość dobre dla Kozaków:
- na Ukrainie zostały wydzielone dla nich trzy województwa:
* podolskie
* bracławskie
* kijowskie,
do których nie miało wchodzić wojsko polskie.
- zwiększono rejestr do 40 tysięcy
- Chmielnicki oficjalnie dostał miano hetmana (dostał buławę z pełną kulą).
Było wiadome, że Polacy nie będą jej przestrzegać, chcieli tylko zyskać na czasie.
W 1651 r. Polacy ruszyli przeciwko Kozakom w bitwie pod Beresteczkiem. Polacy odnieśli sukces. 
W 1651 r. odbyła się renegocjacja umowy w Białej Cerkwi. Warunki były trochę gorsze dla Kozaków (zmniejszono rejestr i okrojono województwa). 
Kozacy zrozumieli, że polskim magnatom nie można ufać. W starszyźnie kozackiej pojawiła się myśl, aby nic nie podpisywać z Polakami.
Kozacy zaczynają dążyć do rozmów z Rosjanami, bo mają podobną kulturę, religię. W ugodzie perejasławskiej w 1654 r. nastąpiło oddanie Ukrainy pod opiekę cara rosyjskiego -  jest to bezpośrednia przyczyna wojen z Rosją w 2. połowie XVII w., bo Polacy nie chcieli oddać Ukrainy.