WOJNY Z ROSJĄ W XVII WIEKU

Fiodor I

Wielka Smuta w Rosji - okres po śmierci Iwana IV Groźnego (1598-1613 r.)
Iwan IV Groźny miał trzech synów:
- Fiodora (chory psychicznie, przejął władzę po ojcu)
- Dymitra (rzekomo pociął się nożem podczas zabawy, było mnóstwo opowieści wokół jego śmierci)
- trzeciego syna zabił.
Gdy Fiodor I przejął władzę w 1584 r., nie była ona silna. Kiedy zmarł w 1598 r., rozpoczyna się okres chaosu, anarchii, a do władzy chcą dojść uzurpatorzy. Byli kompletnie bezradni, bo nigdy nie mieli władzy wybieralnej (wygasła władza Rurykowiczów, która panowała od X w.).

bojar Borys Godunow

Najsilniejszym uzurpatorem, który otrzymał władzę, był bojar (magnat) Borys Godunow. Był bardzo groźnym władcą (ludziom trudno było zaakceptować jego okrutność, bo był uzurpatorem).
W związku z niezadowoleniem z rządów Borysa Godunowa, wśród ludów zaczynają chodzić pogłoski, że Dymitr żyje. Postanowili wykorzystać to polscy kresowi magnaci, którzy byli bardzo potężni, mieli ogromne majątki i chęć zdobycia władzy oraz ziemi w Rosji. Przy pomocy podstawionego człowieka chcieli zdobyć zaszczyty i pieniądze.
Pojawił się młody mężczyzna (podobno mnich), który mówił, że jest Dymitrem. Pojechał do:
- domu Ostrowskiego, ale ten zepchnął go ze schodów
- Wiśniowieckich, którzy postanowili to wykorzystać: wystawili wojska magnackie, ruszyli na Moskwę i zdobyli ją.

Maryna Mniszchówna

Dymitr Samozwaniec I

Po śmierci Borysa Godunowa w 1605 r. Dymitr Samozwaniec I został koronowany na cara Rosji. Miał już wtedy żonę, Marynę Mniszchównę (córka Jerzego Mniszchówny), która została koronowana na carycę. Dymitr Samozwaniec I zaczął rządzić. Oznaczał się tylko Polakami, którym rozdawał pieniądze, dobra ziemskie, stanowiska. Lekceważył kościół prawosławny, czym zraził do siebie Rosjan. W 1606 r. został zamordowany razem z towarzyszącymi mu Polakami. Jego ciało wystawili w centrum Rosji, potem spalili je i podobno wsadzili do armaty i wystrzelili w stronę Polski z dopiskiem: "Wraca tam, skąd przyszedł". Jego syna powieszono.

Wasyl Szujski

Kolejnym uzurpatorem został Wasyl Szujski. Pozostał carem do 1613 r. Podpisał pokój z Polską. Był to koniec dymitriad (wyprawy organizowane przez magnatów, nie miały znaczenia międzynarodowego).

Dymitr II Przedni

Podczas rządów Wasyla Szujskiego pojawił się kolejny Dymitr II Przedni, który podawał się za tego zabitego w Moskwie. W obozie wojskowym pod Moskwą, Maryna Mniszchówna rzekomo rozpoznała go. Potem potajemnie wyszła za niego za mąż. Polskim magnatom wydawało się, że będą mogli zrobić ten sam numer drugi raz. Ale Dymitra II Samozwańca zamordowano, a Marynę Mniszchównę aresztowano.

Wojny z Rosją w 1. połowie XVII wieku
a) przyczyny:
- w Rosji ciągle trwała Wielka Smuta, dlatego była słaba, postrzegana jako łup
- chęć zdobycia nowych, żyznych ziem na wschodzie
- szerzenie wiary katolickiej (Jezuici podpuszczali Zygmunta III Wazę, bo chcieli podporządkować religię protestancką papieżowi)
- Zygmunt III Waza chciał zostać carem rosyjskim
- Zygmunt III Waza liczył, że będzie mógł wrócić na tron szwedzki, a jako car rosyjski byłoby mu łatwiej
b) przebieg
Wojna zaczęła się od oblężenia Smoleńska w 1609 r. Część wojska ruszyła dalej na północ przez Białą do Kłuszyna. Było to ogromne zwycięstwo wojsk polskich przeciwko wojskom rosyjsko-szwedzkim na cześć hetmana (najwyższy dowódca wojsk) Stanisława Żółkiewskiego. Dzięki temu, Polacy weszli do Moskwy i usunęli z tronu Wasyla Szujskiego.
Zaczęły się rokowania z Rosją toczone w Moskwie. Były bardzo trudne. Podstawowym warunkiem było to, aby Zygmunt III Waza został carem. Rosjanie ewentualnie zgadzali się, aby został nim jego syn, Władysław, ale miał przejść na prawosławie i chcieli pokoju bez aneksji (bez przyłączenia ziem). Zygmunt III Waza na żadne warunki się nie godził.
Polacy panoszą się w Moskwie. Wściekłość Rosjan przejawia się w narodowe powszechne powstanie antypolskie. Bierze w nim udział szlachta, magnaci, chłopi. Jest to powstanie ogólnonarodowe. W rezultacie w 1612 r. powstańcy opanowali Moskwę i usunęli wojska polskie. Dla Rosjan jest to bardzo ważna data.

Michał Romanow

W 1613 r. carem został Michał Romanow, który zapoczątkował drugą i ostatnią dynastię Romanowych w historii Rosji (panowała do rewolucji październikowej).

Zygmunt III Waza postanowił jeszcze zawalczyć o Moskwę. Ponowną próbę podjął w 1617-1617 r. Była to próba nieudana. W jej wyniku zawarto rozejm w Dywilinie w 1618 r. (obowiązywał od 1619 r.). Do Polski przyłączono Ziemię Smoleńską i Ziemię Czernichowsko-Siewierską. Jest to największy zasięg terytorialny w historii Polski (około 1 mln km kwadratowych).

Walka została wznowiona w 1632 r. Rosjanie uderzyli na Smoleńsk, wykorzystując fakt śmierci Zygmunta III Wazy. Jest to drugie oblężenie. Odsiecz na Smoleńsk poprowadził Władysław IV. Rosjanie skapitulowali i podpisali pokój w Polanowie. Na jego mocy kawałek Ziemi Smoleńskiej i Ziemi Czernichowsko-Siewierskiej zostały zwrócone do Rosji.

Przyłączenie Ukrainy do Rosji jako bezpośrednia przyczyna wojen z Rosją w 2. połowie XVII w.
W 1654 r. zaczyna się wojna z Rosją. Polacy nie chcieli oddać Ukrainy. Zostaje przerwana w 1655 r. przez Rosjan, bo do Polski wchodzą Szwedzi. Rozejm trwa tak długo, jak trwa wojna ze Szwecją. W 1660 r. zostaje wznowiona.
Mimo pojedynczych zwycięstw Polski, kończy się kiepsko - podpisaniem rozejmu w Andruszowie w 1687 r. Polska straciła Ziemię Smoleńską, Ziemię Czernichowsko-Siewierską, wschodnią Ukrainę do rzeki Dniepr, Zaporoże i Dzikie Pola na rzecz Rosji.
Wojna nie zostaje wznowiona, bo Polacy zaangażują się w wojnę z Turcją. W 1686 r. podpisano pokój Grzymułtowskiego na warunkach rozejmu w Andruszowie.