SPARTA. POWSTANIE I ROZWÓJ

Powstanie państwa
Na początku I tysiąclecia p.n.e. plemiona Dorów wtargnęły na Półwysep Peloponez i osiedliły się w Lakonii.
Od nazwy głównego ośrodka - Sparty - nazwali się Spartanami.
IX w.p.n.e. - początki państwa: mieszkańcy pięciu wsi nad Euratosem utworzyli pierwszy organizm polityczny. Dlatego Sparta to przykład polis.
Zdobywali nowe tereny pod uprawę - żyzne ziemie najbliższych sąsiadów. W VIII i VII w.p.n.e. opanowali całą Lakonię i Mesynię. Sparta stała się największym z greckich miast-państw. Dominacją było uzależnienie od siebie za pomocą sojuszy militarnych państw położonych w środkowej i północnej części Półwyspu. Sojusznikom pozostawiono niezależność polityczną, ale na wezwanie musieli oni dostarczać Sparcie oddziały wojskowe.

Ustrój polityczny Sparty

a) miasto-polis, ale miało dwóch królów (dowodzili wojskiem, uprawnienia kościelne, sprawy polityczne ograniczone)
b) apella to pełnoprawni obywatele Sparty
c) eforzy sprawowali władzę polityczną (sądownictwo, polityka zagraniczna, sprawy administracyjne), wybierani na roczną kadencję przez Zgromadzenie Ludowe
d) w Radzie Starszych dożywotnio zasiadały osoby, które ukończyły 60 lat, zajmowali się projektami i ustawami
e) władza była dziedziczna, ale zawsze mogli zdetronizować któregoś króla

Społeczeństwo
pełnoprawny obywatel - dziecko urodzone w Sparcie
a) Spartiaci - pełnoprawni obywatele, którym utrzymywanie zapewniała praca helotów
b) Heloci - zależni od państwa chłopi wywodzący się z podbitych mieszkańców Mesenii i Lakonii
c) Periojkowie - podbici przez Spartę mieszkańcy Mesenii i Lakonii, byli pozbawieni praw obywatelskich, zachowali jednak wolność osobistą

Kultura i wychowanie spartańskie (agoge):
- nauka ograniczona do minimum (dobrze słuchać, znosić zmęczenie i zwyciężać w walce)
- strzyżono włosy do skóry
- przyzwyczajano chodzić boso i uczestniczyć nago w grach
- przestawali nosić spodnią szatę i otrzymywali jeden płaszcz na rok w wieku 12 lat
- brudni, nie kąpali się, nie namaszczali skóry oliwą poza dniami w roku, gdy mieli na to pozwolenie
- spali grupami, na jakie byli podzieleni na posłaniach, które sami sobie zrobili
- ejren dowodził oddziałem chłopów w ćwiczeniach wojennych, w domu nadzorował przygotowanie posiłków, polecał przynosić drwa i jarzyny (musieli je kraść z ogrodów lub wślizgując się do czyichś domów)
- uderzani batem za złapanie na kradzieży
- nauczanie pieśni i melodii, mówienie w sposób poprawny i czysty
- odwaga, przywiązanie do państwa
- tchórzostwo w walce, wymigiwanie od związku małżeńskiego, nie przyniesienie podarunku = pozbawienie obywatelstwa

krypteje - napady na helotów

retra - prawo, które dostali od Likurga