POCZĄTKI CYWILIZACJI GRECKIEJ

Warunki naturalne Grecji
Większą część pokrywały góry. Pasma górskie i zatoki morskie dzieliły kraj na kilka odrębnych części połączonych przesmykami górskimi i wąskimi pasmami wybrzeża morskiego. Obszary równinne (pod uprawę) znajdowały się w środkowej i wschodniej części kraju oraz na wybrzeżach, zwłaszcza wzdłuż Morza Egejskiego. Brak dogodnych warunków do rozwoju rolnictwa, które opierało się na rozwoju zbóż, drzew oliwnych i winorośli. Hodowla nie miała większego znaczenia z braku odpowiednich terenów pasterskich. Były tylko niewielkie stada kóz i owiec. Produkcja żywności nie była samowystarczalna. Brak wielkich bogactw naturalnych.

Kultura minojska - najstarsza kultura basenu Morza Egejskiego, pochodząca od przybyszów z Azji Mniejszej. Nazwa pochodzi od mitycznego boga Minosa.
II tysiąclecie p.n.e. - powstanie żeglugi w obrębie Morza Egejskiego i jednolitego kraju cywilizacyjnego, zwanego "egejskim"
XIX w.n.e. Arthur Evans odkrył tę kulturę w miejscu Knossos (pałac)
Funkcje pałacy:
- siedziba monarchów
- kultowe (wierzenia)
- ośrodek życia gospodarczego (handel, rzemieślnicy, magazyny)
Kreteńczycy zajmowali się:
- handlem
- wytwarzaniem towarów luksusowych (biżuteria i ceramika)
ok. 1450 r.p.n.e. - koniec kultury minojskiej (zniszczenie Pałacu w Knossos przez greckich najeźdźców)

Kultura mykeńska (XVIII - XII w.p.n.e.)
II tysiąclecie p.n.e. - z Dunaju spływają ludy indoeuropejskie (starożytni Grecy). Początkowo byli pod wpływem kultury minojskiej, z czasem utożsamiani przez Homera z Achajami, którzy stworzyli własną kulturę, której rozkwit przypada na XV - XIV w.p.n.e. Świadectwem są pozostałości monumentalnych twierdz w środkowej i południowej Grecji. Najważniejszą była warownia w Mykenach. Ona dała nazwę tej kulturze.
Agamemnon - król Myken, który dopuścił się zniszczenia Troi (twierdzenie Homera)
Achajowie nie stworzyli jednolitego państwa. Między XV a XII w.p.n.e. na terenie Grecji istniało kilka niezależnych ośrodków politycznych. Nasilające się od końca XIII w.p.n.e. konflikty między nimi i napływ z północy ostatniej fali greckich plemion (Dorów), doprowadziły do zniszczenia w XII w.p.n.e. kultury mykeńskiej.

Formowanie się miast-państw
a) monarchia - forma rządów, w której dożywotnią władzę sprawuje jednostka w wyniku wyboru lub dziedziczenia
b) system polis - niezależna wspólnota obywateli zamieszkujących określone terytorium, składające się zwykle z miasta i położonych wokół niego wsi, najczęściej zakładana na wysokich wzgórzach, z murami obronnymi, pałacami i świątyniami (Akropol)
Status obywatela polis:
- wykluczona ludność, zależna i wolna biedota
- kilkadziesiąt do kilku tysięcy obywateli (np. rzemieślnicy); między pierwszą i drugą grupą różnice majątkowe nie były za duże
- Aristoi - najlepsi (najzamożniejsze rody)
c) agora - plac w centrum miasta, na którym odbywały się zgromadzenia i handel; podczas zgromadzeń:
- ustalali prawo
- wybierali urzędników
- decydowali o wojnie i pokoju
- decydowali o budowie świątyni
d) arystokracja - najwyższa warstwa społeczna wyróżniająca się dziedzicznymi przywilejami; ten typ rządów sprawowały najzamożniejsze rody, wywodzący swoją genezę od bohaterów zrodzonych przez bogów i uważające się za lepsze od innych
e) demokracja - ustrój polityczny, w którym władza należy do ludu; przeciwstawny monarchii
f) oligarchia - typ ustroju, w którym dostęp do władzy należał do nielicznego kręgu uprzywilejowanych rodzin; powstaje podczas walki między chłopami a arystokracją
g) rada - drugi organ polityczny polis; składa się z byłych urzędników lub z osób specjalnie wybieranych; jej uprawnienia wiązały się z opracowywaniem projektów praw
h) falanga - zwarty szyk bojowy greckiej piechoty, składający się z ustawionych ze sobą kilku szeregów hoplitów osłaniających się wzajemnie tarczami
i) hoplici -  ciężkozbrojni piechurzy uzbrojeni w tarczę, miecz i długą włócznię; czołowi żołnierze piechoty
j) tyrania -ambitne osoby wywodzące się z rodzin arystokratycznych, wykorzystujące konflikty wewnętrzne i samowolnie zagarniający władzę, ich rządy nie były poddane niczyjej kontroli i traktowane były za niezgodną z kulturą polityczną.
Wzór obywatela Grecji:
- udziela się społecznie i politycznie
- czuje się odpowiedzialny za los wspólnoty.
Grecy nazywali się Hellenami, a państwo Helladą.

Wielka kolonizacja
Grecy zaczęli wypływać, by zdobyć surowce. W VIII - V w.p.n.e. Grecy opanowali basen Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Powstanie tam ok. dwustu koloni.
Południowa Italia i Sycylia - Wielka Grecja - tereny pożądane przez Greków.
Skutki:
- produkty dla rzemieślników
- większa ilość zboża
- większa ludność
- kultura.

metropolia - wzór polis; jest niezależna przede wszystkim politycznie